Musea en Paleizen

Monument voor Vluchtelingen en Consul Aristides Sousa Mendes

Het Monument voor Vluchtelingen en Consul Aristides Sousa Mendes is in 2017 geopend en houdt de herinnering levend aan een recent verleden van gesloten grenzen, waar een inreisvisum voor Portugal een gered leven betekende. Dertigduizend van deze visa, waaronder 10.000 aan Joden, werden verleend door de Portugese consul in Bordeaux tijdens de Tweede Wereldoorlog, Aristides de Sousa Mendes (1885-1954), die in 1966 door Yad Vashem werd herinnerd als een ‘Rechtvaardige onder de Volkeren’.

Het monument is gevestigd in twee oude pakhuizen die vastzitten aan het station van Vilar Formoso, een belangrijke grensstad in Portugal. Vilar Formoso was in de Tweede Wereldoorlog de toegangspoort tot een neutraal land voor vluchtelingen die de verschrikkingen van de Holocaust ontvluchtten. Getuigenissen beschreven de stad als gastvrij, waar migranten werden verwelkomd met reusachtige potten soep, brood en onderdak. De twee pakhuizen zijn nu met elkaar verbonden door een donker lichaam, dat contrasteert met het wit van de buitenmuren van beide gebouwen, die zijn vormgegeven als het fragment van een hakenkruis.

Aan de bezoeker worden zes tentoonstellingen gepresenteerd: ‘Mensen zoals wij’, ‘Het begin van de nachtmerrie’, ‘De reis’, ‘Vilar Formoso, grens van de vrede’, ‘Door het land van Portugal’ en ‘Het vertrek’. In het eerste pakhuis zijn beelden te zien van joodse gezinnen die in de straten en parken van Wenen wandelen of spelen. Tijdens het bezoek zijn er video’s, foto’s, teksten en affiches te zien, die de veranderingen in Duitsland en in Europa laten zien sinds Hitler in 1933 aan de macht kwam, tot 1940, toen Portugal de vele migranten ontving. In het tweede pakhuis, het enige dat al bestond ten tijde van de oorlog, bootsen de lichtblauwe muren de blauwe lucht na die met ontroering werd beschreven door degenen die erin slaagden Vilar Formoso te bereiken.