Archeologie

Op enkele kilometers van Guimarães gelegen, bovenop de São Romão-heuvel boven de Ave River vallei, verrast de Citânia de Briteiros de bezoeker met zijn pittoreske schoonheid en omdat het één van de meest expressieve protohistorische nederzettingen van het Iberische schiereiland is, door de afmeting en monumentaliteit van diens muren, urbanisme en architectuur. 

De nog steeds beginnende sporen van de organisatie van een "stad" zijn duidelijk zichtbaar in de straten, beschermd door een reeks muren, waarbinnen de cirkelvormige of rechthoekige woningen, soms in kleine blokken geschikt, gehuisvest waren. 

De Citânia de Briteiros is één van de paradigmatische plaatsen in de geschiedenis van Portugese en schiereiland archeologie. Diens bestudering begon in 1874, toen Francisco Martins Sarmento de eerste campagne van archeologische werken, die de volgende jaren verderging. In de 20st eeuw werden de opgravings- of restauratiecampagnes verdergezet door verschillende archeologen en, als een resultaat van opeenvolgende werken kan een uitgebreid gebied van ruïnes vandaag gezien worden, zowel op het bovenste platform (acropolis) en op de oostelijke helling, maar de ondergrond van de nederzetting verbergt nog steeds veel geheimen en waardevolle wetenschappelijke informatie. 

De beginfase van het gebruik van de São Romãoh-heuvel gaat terug naar de laat neolithische en chalcolithische periode, toen verschillende panelen met rotsgravures gebeiteld werden in de granieten klippen van de oostelijke helling. Als woongebied kan het gebruik van de site gedateerd worden naar het begin van het eerste millennium v.C. en het maakt deel uit van de periode die benoemd werd als de Atlantische Bronstijd. De gouden tijd van Citânia gaat echter terug naar 2de eeuw v.C. en het werd nog steeds bewoond nadat het noordwesten van het schiereiland geïntegreerd werd in het Romeine Rijk, tijdens de 1ste en 2de eeuw n.C. In de 10de eeuw zou een kleine christelijke kluizenaarshut gebouwd worden in de acropolis, tussen het puin van de oude nederzetting. 

De ruïnes van de Citânia, diens ondergrond en de verzamelde voorwerpen zijn getuige van millennia van geschiedenis. Verschillende materialen die getuige zijn van deze bewoning kunnen bekeken worden in het Museu da Cultura Castreja (Museum van Castro-cultuur), in het Solar da Ponte, in Briteiros.