Monumenten

De bouw van deze “oude kathedraal” begon in 1164 op initiatief van bisschop D. Miguel Salomão op een plek waarop zich een kerk bevond die bij een Moorse inval was verwoest. In 1184 werd hij als kathedraal in gebruik genomen alhoewel de rest van het gebouw en met name de kloostergang nog niet afgebouwd was. Het ontwerp was van Roberto en Bernardo, twee Fransmannen die dertig jaar eerder een nieuwe, bewerkte Romaanse stijl hadden geïntroduceerd in Portugal en daarmee een vernieuwing bewerkstelligden op de bestaande norm. Zij lieten zich inspireren door de plattegronden van de pelgrimskerken op de weg naar Santiago de Compostella en ontwierpen een koor zonder kooromgang om de kosten te drukken.

Tijdens verbouwingswerkzaamheden van de 16e eeuw is een aantal vernieuwingen doorgevoerd. Vermeldenswaardig zijn de portalen in renaissance stijl, vooral de Porta Especiosa, een meesterwerk van de beeldhouwer João de Ruão, geïnspireerd op de Italiaanse renaissance, met de typerende grote bogen.

Wat betreft het interieur zijn de sacramentskapel, eveneens van de hand van João de Ruão en de kapel van D. Duarte de Melo, met invloeden van Mestre Tomé Velho de moeite van het bekijken waard. Het retabel in de hoofdkapel, belegd met bladgoud in hooggotische stijl, is vervaardigd door Olivier de Gand en Jean d'Ypres.

In 1772 kreeg het inmiddels verlaten Colégio do Jesus de functie van kathedraal, en werd de tempel Sé Velha de Coimbra in gebruik genomen door de Misericórdia. Dat duurde tot 1778, waarna in 1785 de derde Franciscaner Orde het gebouw bezette. In 1816 deed het dienst als parochie van de heilige São Cristovão.

De bouw van de kloostergangen begon in 1218, ten tijde van koning D. Afonso II, als een van de eerste gotische bouwprojecten in Portugal. Ze zijn van meer dan gemiddeld grote afmetingen en daarom moest een deel van de helling worden afgegraven voor de bouw. Zodoende beslaat de kathedraal een rechthoekige ruimte vanaf de derde boog in het schip, die breder is dan de doorsnede van het koor. Het is een volledig gewelfde ruimte en de bogen bestaan uit puntige, dubbele bogen met bovenin een kijkgat. De bogen rusten op elegante gepaarde zuilen, waarvan de kapitelen versierd zijn met vegetatieve motieven waarin we de gotische invloeden kunnen herkennen. De gotische elementen tonen een rijpheid in structuur en vastberaden vormen, zodat duidelijk is dat de kunstenaars die ze vervaardigden bekend waren met de reeds bestaande bouwwerken in deze stijl, in Spanje en Frankrijk.